- Πουσέν, Νικολά
- (Poussin, Λεζ Αντελί 1594 – Ρώμη 1665). Γάλλος ζωγράφος. Από πολύ νεαρή ηλικία ασχολήθηκε με τη ζωγραφική, πρώτα στο χωριό του με δάσκαλο τον Κεντέν Βαρέν, ύστερα στο Παρίσι όπου εγκαταστάθηκε το 1612 και μαθήτευσε κοντά στον Φερντινάν Ελ και στον Ζορζ Λαλεμάν. Στο Παρίσι γνώρισε τον μανιερισμό της δεύτερης σχολής του Φοντενεμπλό, τα έργα του Ραφαήλ μέσα από τις χαλκογραφίες και την αρχαία γλυπτική από τα δείγματα των βασιλικών συλλογών. Εκεί πλησίασε τον Τζοβάν Μπατίστα Μαρίνο, ο οποίος αναγνώρισε την ιδιοφυΐα του και του ανέθεσε το 1622-23 τη δημιουργία μερικών σχεδίων. Ο θαυμασμός του για την ιταλική τέχνη ώθησε τον Π. να ταξιδέψει στην Ιταλία. Την πρώτη φορά (1620-21), πήγε μόνο στη Φλωρεντία· το 1623 παρέμεινε για ένα διάστημα στη Βενετία και γνώρισε τα έργα των Βενετσιάνων ζωγράφων του 15ου και 16ου αι.· αργότερα εγκαταστάθηκε οριστικά στη Ρώμη, όπου βρήκε προστάτες τους πρίγκιπες Μπαρμπερίνι και τον καρδινάλιο Κασιάνο ντελ Πότσο. Την εποχή εκείνη η Ρώμη ήταν κέντρο νέων ιδεών· εκεί εργάζονταν ο Ντομενικίνο, ο Σάκι, ο Πιέτρο ντα Κορτόνα, ο Μπερνίνι, ο Λανφράνκο, ο Ντικενουά, οι οποίοι ήταν οι γνωστότεροι καλλιτέχνες και έγιναν φίλοι ή αντίπαλοι του Πουσέν.
Στα έργα του ο Π. παρουσιάζει πάντοτε μια ρωμαλέα τέχνη που, αν και εμπνεόμενη από την αρχαιότητα, δεν καταλήγει σε ψυχρότητα ή σε δογματισμό, αλλά αποτελεί έκφραση ευγενή και επιβλητική. Στήν πρώτη ρωμαϊκή περίοδο ανήκουν ο Χορός παιδιών (Ρώμη, ιδιωτική συλλογή) και ο Θρίαμβος της Χλωρίδας (Παρίσι, Μουσείο Λούβρου), έργα του 1626-27, στα οποία διακρίνεται η επίδραση του Τιτσιάνο (ο Π. γνώριζε ασφαλώς τις Βακχείες της έπαυλης Λουντοβίζι). Σε αυτή την πρώτη ομάδα των έργων του ο Π. στρέφεται προς συνθέσεις γεμάτες κίνηση, στις οποίες αναβιώνει ζωγραφικά ο κλασικός κόσμος. Το Μαρτύριο του Αγίου Εράσμου (Πινακοθήκη Βατικανού), σύνθεση του 1628-29 προσεγγίζει τον κλασικισμό των Καράτσι. Κατά την περίοδο 1630-37 ο Π. ζωγράφισε κυρίως ελαιογραφίες και στράφηκε προς κλασικότερες μορφές. Από τότε μόνιμο πρόβλημα της ζωγραφικής του ήταν η σωστή επιλογή του θέματος και η κατάλληλη απόδοσή του. Έργα του 1630-31 είναι Το βασίλειο της Χλωρίδας (Δρέσδη, Πινακοθήκη) και η Πανώλη (Παρίσι, Μουσείο Λούβρου)· του 1633 η Προσκύνηση των Μάγων (Πινακοθήκη Δρέσδης), του 1634-35 η Αρπαγή των Σαβίνων (Νέα Υόρκη, Μητροπολιτικό Μουσείο)· του 1637 Το Μάννα (Παρίσι, Μουσείο Λούβρου). Τα έργα αυτά θυμίζουν συχνά στη μορφή και στη διάταξη των προσώπων αρχαία ανάγλυφα. Πριν φύγει για το Παρίσι (1640) ο Π. δημιούργησε την πρώτη σειρά των Επτά Μυστηρίων για τον Κασιάνο ντελ Πότσο· τη δεύτερη σειρά τη ζωγράφισε το 1644-48 για τον Σαντελού. Στο Παρίσι παρέμεινε από το 1640 μέχρι το 1642 προσκαλεσμένος από τον Λουδοβίκο ΙΓ΄ ως Πρώτος ζωγράφος του βασιλέως, δεν βρήκε όμως εκεί το κατάλληλο περιβάλλον για την κατανόηση της τέχνης του και αναγκάστηκε να προσαρμοστεί στη δημιουργία σχεδίων για βιβλία και χαλιά· εξαιτίας αυτού βρήκε μια πρόφαση και επέστρεψε στη Ρώμη, όπου έζησε σε συνεχώς μεγαλύτερη απομόνωση. Ήδη από το 1638 άρχισε να ενδιαφέρεται για την τοπιογραφία, στην οποία το 1652 κατορθώνει να δώσει νέα μορφή· ενώ οι ανθρώπινες μορφές γίνονται περισσότερο αγαλματώδεις, η φύση δεν εξιδανικεύεται όπως στην προηγούμενη περίοδο, αλλά εξερευνάται και αποδίδεται με λεπτότατες χρωματικές διαβαθμίσεις. Στην περίοδο αυτή ανήκουν πολλά έργα, όπως ο Ορφεύς και Ευρυδίκη και Οι Βοσκοί της Αρκαδίας του 1651 (και τα δύο στο Λούβρο). Οι Τέσσερις Εποχές (1660-64, Παρίσι, Μουσείο Λούβρου) διακρίνονται για τη λεπτή απόδοση του τοπίου. Ο Π. επηρέασε βαθιά τη γαλλική ζωγραφική, ιδιαίτερα στη νεοκλασική εποχή και στον 19o αι.
«Ο Θρίαμβος της Χλωρίδας» (περ. 1630) του Νικολά Πουσέν (Δρέσδη, Πινακοθήκη).
Νικολά Πουσέν: «Η καταστροφή του ναού της Ιερουσαλήμ», τμήμα. Ο Γάλλος καλλιτέχνης, ο οποίος επηρέασε βαθιά τη γαλλική ζωγραφική, συνένωσε στο έργο του την κλασική διατύπωση και την αυθόρμητη λυρική εκδήλωση της ατομικής ιδιοσυγκρασίας του. (Βιέννη, Ιστορικό Μουσείο Τέχνης).
«Η αγία Φρανσέσκα της Ρώμης», έργο του Νικολά Πουσέν, φτιαγμένο στα 1657 για τον Καρδινάλιο Ροσπιλιόσι (φωτ. ΑΠΕ).
Dictionary of Greek. 2013.